Bizden Haberler
VERGİ KANUNUMUZDA BAĞIŞ VE YARDIMLAR
1- BAĞIŞ VE YARDIMLARIN KURUM KAZANCINDAN İNDİRİLEBİLME KOŞULLARI
Bağış ve yardımlar indirim konusu olabilmesi için tamamen karşılıksız ve şarta bağlı olmadan makbuz karşılığında yapılması esastır.[1] Yapılan bağış ve yardımlar ilgili yılın matrahından indirim konusu yapılabilir bir sonraki yıla devredilemez. İndirim konusu yapılabilmesi için bağış yapılan yılda gelir elde edilmesi zarar beyan edilmemesi gerekmektedir. Kanun koyucunun belirlediği bazı bağış ve yardımlar Gelir ve Kurumlar Beyannamesi’nde ayrıca gösterilmek suretiyle ilgili dönem kazancından indirilebilecektir. Genel[2] ve Özel[3] Bütçeli İdareler, İl Özel İdareleri, Belediye ve Köyler, Kamu yararına çalışan dernekler,[4] Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar, bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetinde bulunan kurum ve kuruluşlara yapılan yardımlar kapsamında olmalıdır. Buna göre; bu kapsamda yapılan bağış ve yardımlar matrah azaltıcı unsur olarak hazine zararı oluşturmaktadır.
2- KAZANCIN %5’İ İLE SINIRLI YAPILAN BAĞIŞ VE YARDIMLAR
Gelir Vergisi Kanunu’nun 89/4. Madde hükmünde matrahının tespitinde sınırlı oranda indirime konu olabilecek bağış ve yardımlar ele alınmıştır. Yine diğer indirimler başlığı altında olmak üzere 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10/c bende hüküm altına alınmıştır.
193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 89. Madde’sinde hüküm altına alınmıştır. Ticari Kara, KKEG ile yapılan bağış ve yardımlar ilave edilerek, istisnalar düşülecek %5’e matrah oluşturan kurum kazancı tespit edilmiş olacaktır. Bu durumda %5’i hesaplanan kurum kazancı ticari kar değil mali kardır. Gelir İdaresi Başkanlığı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı 03.05.2010 tarih B.07.1.GİB.4.34.16.01-KVK 10-66 sayılı özelgesinde bu konu hakkında görüşlerini bildirmiştir.[5] 5220 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10. Madde’sine göre “Kurumlar vergisi matrahının tespitinde beyannamede ayrıca gösterilmek şartıyla indirimler sırasıyla uygulanacaktır.”
Bu indirimler sıra gözetilerek yapılmalıdır, matrahın tespitinde indirimlerin sıralaması önem arz etmektedir. İndirimler sırası ile yapıldıktan sonra sıra bağış ve yardımlara geldiği zaman elde edilen kurum kazancına göre indirim yapılacaktır. Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10/1-a, b, c, ç, d, e bentlerinde bağış ve yardımlar konu edilmektedir, bu tür bağış ve yardımlar var ise indirim sırası a bendinden başlayarak sırasıyla diğer bendlerin hükümlerine göre uygulanır.[6]
3- TAMAMI VEYA BELİRLİ BİR KISMI KAZANÇTAN İNDİRİLEN BAĞIŞ VE YARDIMLAR
Özel kanunlar içerisinde yapılan bağış ve yardımlar, ilgili yıl kazancına bakılmaksızın matrahtan indirilecektir. 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10/ç bendine göre, “Genel ve Özel Bütçeli Kamu idarelerine, İl Özel İdareleri’ne, Belediyelere, Köylere bağışlanan okul, sağlık tesisi yüz yatak (kalkınmada öncelikli yörelerde elli yatak) kapasitesinden az olmamak şartıyla öğrenci yurdu, çocuk yuvası, yetiştirme yurdu, bakım ve rehabilitasyon merkezi, bakımevi inşaası için yapılan harcamaların bu kurum tarafından nakdi veya ayni bağış ve yardımların tamamı KKEG olarak dikkate alınıp daha sonra tamamı ilgili yıl Kurumlar Vergisi Beyannamesi’nde ayrı olarak gösterildikten sonra Kurumlar Vergisi matrahından düşülecektir.”
5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10. Madde’sininin devam eden bendine göre, “Kurumlar Vergisi mükellefleri Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar, kamu menfaatlerine yararlı sayılan derneklere ve bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunan kurum ve kuruluşlara yukarıda sayılan türden yapılan bağış ve yardımların tamamını elde edilen kazanç tutarından indirim konusu yapabilir” şeklinde hüküm altına alınmıştır.
Kurum kazancı yapılan bağış ve yardımların tamamını karşılayacak durumda değilse, bu durumda sadece kazanç miktarı kadarı indirim yapılacak, indirilemeyen bağış ve yardımlar tutarları bir sonraki yıla devredemeyeceği için gelecek yıllarda kullanılması için zarar mahsubu söz konusu değildir
Gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara yapılan bağış ve yardımlar 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10.maddesinde gıda bankacılığı ile ilgili bir düzenleme yoktur. Bu nedenle 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 6.Maddesinin (2) numaralı fıkrasına göre, safi kurum kazancının tespitinde, Gelir Vergisi Kanunu’nun ticari kazanç hakkındaki hükümleri uygulanacağından dolayı Gelir Vergisi Kanunu’nun 40.Maddesinde yapılan düzenlemeden Kurumlar Vergisi Mükellefleri de yararlanacaktır. 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 89. Madde’sinin birinci fıkrasını 6. Bendi uyarınca Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde fakirlere yardım amacıyla bankacılığı faaliyet yürüten vakıf ve derneklere yapılan gıda, temizlik ve yakacak yardımlarının maliyet bedellerinin[8] tamamı KKEG yazılmadan doğrudan gider yazılarak indirim konusu yapılabilir.[9]
5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10. Madde’sinin birinci fıkrasının ileri teknoloji bendi ve aynı şekilde 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 89. Madde’sinin birinci fıkrasının 10. Bendine göre; “Bakanlar Kurulunca yardım kararı alınan doğal afetler dolayısıyla Başbakanlık aracılığıyla makbuz karşılığı yapılan ayni ve nakdi bağışların tamamı Kurumlar Vergisi ve Gelir Vergisi matrahının tespitinde, beyannamede ayrıca gösterilerek indirim konusu yapılabilir.”
Bağış ve yardımın nakden yapılmaması halinde, bağışlanan veya yardımın konusunu teşkil eden mal veya hakkın varsa mukayyet değeri yoksa Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre Takdir Komisyonu’nca tespit edilecek değeri esas alınmaktadır.[10]
Sanat kültür faaliyetlerinde bulunan dernek ve vakıflara Gelir Vergisi mükellefleri 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 89. Madde’si, Kurumlar Vergisi mükellefleri 5520 Sayılı Yeni Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10. Madde’si uyarınca ilgili madde hükümleri uygulanır.
4- SPONSORLUK HARCAMALARINDA BAĞIŞ VE YARDIMLARIN DURUMU
5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10. Madde’si, 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 89. Madde’si, 3289 Sayılı Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü’nün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ve 3813 Sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun kapsamında yapılan sponsorluk harcamalarının sözü edilen kanunlar uyarınca tespit edilen amatör spor dalları için ‘tamamı’ profesyonel spor dalları için ‘% 50’si‘ Kurumlar Vergisi ile Gelir Vergisi matrahlarının tespitinde, Kurumlar Vergisi veya Gelir Vergisi Beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla, beyan edilen kazançtan indirilir.[11]
5- PERSONELLERE SAĞLANAN YARDIMLARIN DURUMU
İşletmeler bazen kendi ürettikleri ürünlerden oluşturdukları, çoğunlukla da dışarıda hazırlattıkları yiyecek paketlerini çalışanlarına ramazan ya da bayram paketi olarak dağıtabilmektedirler. 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 61. Madde’sinde ücretin tanımı yapılmıştır, çalışanlara hizmetleri karşılığı verilen nakdi ya da ayni her türlü menfaat ücret sayılmakta ve ücret olarakta vergilendirilmektedir.[12] Bu nedenle çalışanlara dağıtılan bu yardım paketleri ücret sayılıp brüt hale çevrilerek personelin yardımın yapıldığı aydaki ücret matrahına eklenmesi gerekmektedir.[13]
6- OKUL AİLE BİRLİKLERİNE VE ÖĞRENCİLERE YAPILAN BAĞIŞ VE YARDIMLAR
Gelir İdaresi Başkanlığı, Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı, 25/11/ 2011 Tarih, B.07,1.GİB.4.06.16.01-2010-GVK-89-7-27 sayılı özelgesinde, okul aile birliklerine yapılan bağış ve yardımların elde edilen gelirin vergi matrahından indirimi söz konusu olmadığını belirtmiştir.
7- BAĞIŞ VE YARDIMLARIN KATMA DEĞER VERGİSİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 1. Madde’sinde; “ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetlerin Katma Değer Vergisi’ne tabi olacağı“, 3. Madde’sinde teslim koşullarını ve 5. Madde’sinde de hüküm altına alınmıştır. Yardım amacıyla alınan mallara istinaden ödenen Katma Değer Vergisi ilgili ayda indirim konusu yapılabilecektir. Bedelsiz olarak yapılan her türlü mal teslimi ve hizmet ifaları ile fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin teslimi Katma Değer Vergisi’nden istisna olduğu hükmedilmiştir.
Bu istisnalar kısmi istisna kapsamında olması nedeniyle bağışlanan malın alımında veya üretimde alınan mallara ait Katma Değer Vergisi’nin indirimi söz konusu olamaz. Geçmişte indirilen tutar var ise, bağış ve yardımın yapıldığı ayda düzenlenecek olan Katma Değer Vergisi Beyannamesi’nde daha önce düşülen tutarın ilave edilecek KDV’ye eklenerek ödenmesi gerekmektedir. 5226 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındaki tescilli taşınmaz rölöve, restorasyon projeleri dahilinde uygulanan işlemler de KDV’den muaftır. Ayrıca ilgili Madde’de sayılan kurum ve kuruluşlara bedel karşılığında yapılan teslim ve ifalar Katma Değer Vergisi’ne tabi tutulacaktır.[14]
8- BAĞIŞ VE YARDIMLARIN HARÇLAR KANUNU AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
Bağış ve yardımları Harçlar Kanunu açısından ele alacak olursak; 492 sayılı Harçlar Kanunu’nun 59. Madde’sinin (a ve b) bendlerine göre kültür ve tabiat varlıklarını koruma kanunu kapsamındaki tescilli taşınmaz devir işlemlerinde tapu harcından muaftır, harçtan müstesna olduğuna hükmedilmiştir.
5226 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındaki tescilli taşınmaz devir işlemlerinde tapu harcından muaftır.
9- BAĞIŞ VE YARDIMLARIN VERASET VE İNTİKAL VERGİSİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
Bağış ve yardımları veraset ve intikal kanunun açısından ele alacak olursak; 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu’nun 1. Madde’sine göre ; vergiden muaf olduğuna hükmedilmiştir. 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu’nun Muafiyetler başlığı adı altında 3. Madde’sinde ve 4. Madde’sinin birinci fıkrasının (l) bendinde yazılı şahıslar, beyanname vermezler.
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındaki tescilli taşınmaz kültür varlıklarının veraset ve intikal olarak devir olunması durumunda veraset ve intikal vergisinden muaftır.
10- BAĞIŞ VE YARDIMLARIN ÖZEL İLETİŞİM VERGİSİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
6802 sayılı Gider Vergileri Kanunu’nun 39. Madde’sinde, “ her nevi mobil telekomünikasyon işletmeciliği kapsamındaki (ön odemeli kart satışları dahil) tesis, devir, nakil ve haberleşme hizmetlerinin %25 oranında Özel İletişim Vergisi’ne tabi olduğu, bu verginin matrahının, Katma Değer Vergisi’nin matrahını oluşturan unsurlardan teşekkül ettiği, bu madde’de hüküm bulunmayan hallerde 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu hükümlerinin uygulanacağı hüküm altına alınmıştır.” şeklinde hüküm vermiş olsada yapılan bu bağış ve yardımın özü itibariyle Özel İletişim Vergisi konusu ve matrahını oluşturmadığından Özel İletişim Vergisine tabi olmaz.
11- SONUÇ
Bağış ve yardımların vergi alacağı karşısındaki durumu birden fazla vergi kanunlarında hükme bağlanmıştır. Öncelikli olarak 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10. Madde’si hükmü uyarınca, Kurumlar Vergisi mükellefleri 69 tarafından belli şartlar dahilinde yapılacak bağış ve yardımların bir kısmının %5’i, bir kısmının ise tamamı Kurumlar Vergisi Beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla kurum kazancından indirilebilmektedir. 70 Matrahın tespitinde Kurumlar Vergisi Beyannnamesi üzerinde diğer indirimler olarak ifade edilen hususlar, kurum kazancına esas diğer unsurlardan ayrı gösterilip indirimler yapılacak ve kurum kazancının tespiti yapılabilecektir.
Bağış ve yardımlar hakkında vergi kanunlarında ve özel kanunlarda bir çok hüküm mevcuttur. Bağış ve yardımlar ilgili kanunda kanunun özüne göre ele alınmıştır. 3065 Sayılı KDVK’nin 17/2-(b)’nci ve geçici 23. Madde’leri hükmünde belirtilen kurum ve kuruluşlara yapılan bedelsiz mal teslimleri ve hizmet ifaları Katma Değer Vergisi’nden muaf tutulmuştur. Bu sebeple vergi muafiyeti tanınan kişi ya da kurumların bağış ve yardım alan ve bağış ve yardım yapan konumuna sahip olduğu durumlarda ilgili fatura üzerinde Katma Değer Vergisi yer almayacaktır. Bu durumda muafiyet tanınan kişi ya da kurum verginin ne yüklenicisi ne de sorumlusu olacaktır.
Bağış veya yardımın yapıldığı hesap döneminde giderleştirilmeden (gıda bankacılığı çerçevesinde yapılan mal teslimleri hariç) vergi matrahından beyanname üzerinden indirilebilir. Ayrıca, bağış ve yardımlar özü gereği karşılıksız olmalıdır.